آرمان عدالت
علمی- پژوهشی- اجتماعی- خبریآرمان عدالت
علمی- پژوهشی- اجتماعی- خبرینگاهی کوتاه به اندیشه برخی متفکران غربی درباره عدالت اجتماعی
موضوع عدالت امری فراگیر در بیشتر زمان ها و مکان ها بوده است. درغرب قدیم افلاطون چیستی عدالت را به چالش کشیده است. ارسطو تقسیمات هشتگانه ای از عدالت مطرح کرده است. آکوئیناس به ستایش صلح و عدالت پرداخته است. درعصر جدید هابز با طرح عدالت قانونی، هیوم با دلایل پناه جویی به عدالت، کانت با عدالت به مثابه قاعده عام، دورکین با تلفیق نگرش سوسیالیستی ولیبرال(برابری درکیفیت برخورد و تساوی در منابع)، ناگل(برابری اقتصادی)، اسگنلون (برابری کلی)، فریدمن با شعار آزادی انتخاب، هایک با سراب عدالت، نوزیک با طرح نظریه استحقاق(برابری در حقوق)، و بوکانان(تساوی در برخورد سیاسی و قانونی)، مارکس با حذف طبقات اجتماعی، رالز با آزادی برابر، قاعده بیشینه سازی کمینه ها و برابری در توزیع فرصت های اولیه...هر یک به گونه ای عدالت را مورد بررسی قرار داده اند. و چیزی را مسئله محوری اجتماعی به شمار می آورند(دادگر،1383: 136) . سن به موضوع متغیر کانونی در مبحث عدالت می پردازد. و به طور کلی مبحث عدالت در مغرب زمین معرکه آرا و عقاید بوده است. این نظریات ابتدا در فلسفه مطرح شده است و سپس در سایر علوم از جمله اقتصاد گسترش یافته است.
تصویر عدالت(8): عدالت جهانی
مناسبات امروز جهانی روز به روز به سمت بی عدالتی می رود. در یک طرف کاخ نشینان و در سوی دیگر کوخ نشینان جهانی. نکته مهم این است که ثروتمندان هنوز درک نکرده اند که همگی ما در یک قایق نشسته ایم و اگر بخشی از قایق سوراخ شود همه غرق خواهندشد. امپریالیسم جهانی در داخل کشورهای خود قواعد عادلانه را تا جایی که بتواند رعایت می کند، چرا که می داند بقای یک نظام به برقراری عدالت حداقل به صورت ظاهری است. اما در عرصه جهانی این امپریالیسم یک گرگ خونخوار است که همچنان در حال دریدن است. اما ما باید بکوشیم که همان قدر که در عرصه جهانی فریاد عدالت خواهی سر داده ایم، بین خودمان عدالت را رعایت نماییم!
داستان عدالت(16): امام علی(ع ) و قضاوت عادلانه و حکیمانه
سه برادر بر سر تقسیم شترهایشان به اختلاف افتادند و چون نمی توانستند در این مورد توافق نمایند و کارشان به نزاع کشیده شد، تصمیم گرفتند که نزد حضرت علی (ع) آمده تا برای آنها قضاوت نماید. سه برادر نزد حضرت آمده و عرض کردند: ما سه برادر هستیم و هفده شتر از پدر به ارث برده ایم، قرار است که برادر بزرگ نصف شترها، برادر دیگر یک سوم شترها و برادر کوچک تر یک نهم شترها را صاحب شود. اما چون شترها را نمی توان تکه تکه کرد در تقسیم آنها درمانده شده ایم.
امام (ع) فرمودند: اگر اجازه دهید، من یک شتر از شترهای خودم را به شترهای شما اضافه می کنم و سپس آنها را تقسیم می نمایم. وقتی شتر امام را به شترها اضافه کردند، برادرها صاحب هجده شتر شدند.
آنگاه امام (ع) فرمودند: برادر بزرگ تر نصف شترها مال اوست،نصف هجده شتر می شود 9 شتر، برادر دیگر که یک سوم سهم او می شود، یک سوم هجده شتر می شود 6 شتر و برادر کوچک که یک نهم سهم دارد، یک نهم هجده شتر می شود 2 شتر. 9 و 6 و 2 شتر می شود هفده شتر و حالا شتر من را به خودم برگردانید.
منبع : « بیست داستان و چهل حدیث گهربار از حضرت علی (ع)
چالش در مصادیق(27): بررسی عدالت در سازمان مدیریت صنعتی
یکی از دانشجویان گرامی جهت دوره کارآموزی به سازمان مدیریت صنعتی معرفی شد. پس از اتمام دوره، از وی خواستم مواردی را که احساس می نماید در سازمان بی عدالتی باشد بنگارد. هدف از این امر، کمک به رفع بی عدالتی های اجتماعی و رفع اشکالات احتمالی است. در هر سازمانی بی عدالتی هایی خواسته یا ناخواسته رخ می دهد که در ذیر به چند مورد از آنها در ارتباط با سازمان نام برده اشاره می شود. اگر موردی به اشتباه بیان شده است، تقاضا داریم یادآوری کنند تا حذف یا توضیح داده شود. باتوجه به اینکه سازمان های دولتی علاقه ای به انتشار اطلاعات خود ندارند، اما طبق تحقیق هایی که صورت گرفت، اگرچه کارکنان از شرایط کاری خود راضی بودند، ولی هرچند کم نا عدالتی هایی در این سازمان وجود دارد.به عنوان نمونه:
1) حقوق در این سازمان به دو بخش ثابت و تابع بهره وری تقسیم می شود که بخش مبنا بر اساس طرح طبقه بندی وزارت کار به تصویب رسیده است. بهره وری کارکنان از بندی مثل امتیازدهی کارکنان توسط مدیر سازمان تشکیل می شود که به طور کامل تحت اختیار مدیر است و باید بر مبنای شاخص های مصوب، این امتیاز را به کارمندان زیردست خود بدهند،ولی در بیشتر مواقع به دلیل مشغله ی زیاد مدیر، این شاخص ها نادیده گرفته می شود و به صورت غیردقیق یا طبق نظر شخصی خود مدیر این امتیاز داده می شود.
2) یکی دیگر از موارد این است که کارمندان با توجه به مدرک تحصیلی خود و بر اساس شرایط احراز شغل در زمان استخدام و در یک پست مشغول بکار می شوند وحقوق مشخصی دریافت می کنند و در همین پست شغلی اگر به تحصیلات بالاتری دست یابند حقوقشان افزایش نمی یابد، فقط در صورتی که پست جدیدی مطابق این مدرک تحصیلی جدید وجود داشته باشد، با تغییر پست شغلی کارمند در سازمان، حقوق افزایش می یابد. و این یکی از بی عدالتی هایی است که در اکثر سازمان ها دیده می شود که باعث کاهش انگیزه ی کارمندان در ادامه ی تحصیل به مدارج بالاتر می شود.
3)جدای از بحث خدمات و مزایای پرسنل، می توانیم در مورد پرسنل به توسعه ی فردی و پیش رفت کاری کارکنان از لحاظ تغییر سطح کاری اشاره کنیم که در این سازمان شرایط نامطلوبی دارد. و این تغییرات بیشتر براساس ارتباطات صورت می گیرد، نه شایستگی افراد. که این مورد را در بسیاری از سازمان ها به وضوح می توان دید.
4)یکی از مهمترین مشتریان سازمان، دانشجویانی هستند که در این سازمان کلاس ها و دوره های تخصصی مهمی را می گذرانند. ولی متناسب با هزینه ی بالای این کلاس ها، امکانات اموزشی به طور مطلوب برای آنها مهیا نمی شود.
زهرا فلاح، محمدرضا آرمان مهر
داستان عدالت(15): امام علی(ع ) و تقسیم عادلانه پول
معیارفردگرایانه همراه با کارایی پارتو
معیار بهبود پاراتویی نوعی تغییر اجتماعی است که مطابق آن حداقل وضع یک فرد بهتر شود بدون آنکه وضع هیچ کس دیگر بدتر شود.(دادگر،۱۳۸۰: ۶۱) ایده اصلی این نگرش آن است که توابع مطلوبیت وابسته به عوامل مختلف خارجی است، و مطلوبیت فردی علاوه بر مصرف خود فرد به مصرف یا درآمد دیگران نیز وابسته است. این نظریه فرض می کند که افراد ثروتمند نوع پرست هستند، و مطلوبیت آنها علاوه بر درآمد خودشان، به درآمد فقرا نیز بستگی دارد. به عبارت دیگر تابع مطلوبیت فرد علاوه بر درآمد خود او به درآمد فرد فقیر نیز بستگی دارد. با وجود این فرض، انتقال درآمد از ثروتمند به فقیر عامل بالقوه ای در جهت افزایش رفاه اجتماعی است، و با این انتقال درآمد وضعیت رفاهی هر دو بهبود می یابد(پور مقیم، 1370: 55). در این حالت نوع دوستی(Altruistic)در مطلوبیت افراد نقش ایفا می کند.
در توجیه علت تاثیرپذیری مطلوبیت ثروتمندان از بهبود درآمد فقرا می توان به این دو مورد اشاره کرد:1.همواره احتمال فقیر شدن برای ثروتمندان وجود دارد، با سیاست توزیع مجدد درآمد در واقع مالیات هایی که ثروتمندان می پردازند حق بیمه ای است که به دولت پرداخت می کنند تا در برابر حوادث احتمالی آینده پوشش حمایتی داشته باشند.2.سیاست های توزیع مجدد درآمد تضمینی است برای ثبات اجتماعی و در جهت امنیت سرمایه گذاری های آنان، چرا که باعث کاهش در اقدامات بزهکارانه وکم کردن احتمال آشوب و شورش طبقه کم درآمد می باشد، شورش هایی که در صورت وقوع، هزینه ای فراتر از مالیات هایی دارد که ثروتمندان در جهت کمک به فقرا می دهند. علاوه بر اینکه سیاست های توزیعی، قدرت خرید و مصرف فقرا را افزایش می دهد،که خود باعث افزایش سرمایه گذاری ثروتمندان است، بنابراین در این صورت، پیروی از اصل نفع شخصی نیز پرداخت های انتقالی از ثروتمندان به فقرا را تایید می نماید. البته امکان دارد بر اشتیاق فقرا افزوده شود و خواستار تغییرات شدیدتری شوند(روزن ، 1378: 253). کاهش میزان نابرابری در توزیع درآمد کل اجتماع سبب افزایش رفاه تمامی افراد جامعه است، بنابراین توزیع مناسب درآمد مستلزم اقدامی همه جانبه و گروهی است. دولت باید با استفاده از اهرم قدرت خود ثروتمندان را مجبور به توزیع مجدد درآمد به نفع فقرا کند. در این صورت با توجه به رعایت اصل نفع شخصی که در بلندمدت ثروتمندان نیز به آن اذعان دارند، کارایی اقتصادی نیز افزایش خواهد یافت(روزن،13787: 252).
معیار ترکیبی درباره عدالت
مطابق این نگرش می توان ترکیبی از دو یا چند معیار را مبنای توزیع عادلانه قرار داد.به نظر می رسد اگر معیار ترکیبی به صورت منطقی انتخاب شود کارایی بیشتری از معیارهای یک جانبه خواهد داشت. به عنوان نمونه می توان به معیار زیر اشاره نمود:
حداقل رفاه بر اساس معیار قابلیت تعیین شود. برابری مستلزم آن است که کسی مبتلا به فقر نباشد، اما پس از تحقق این هدف معیارهای مبتنی بر قابلیت را می توان اجرا نمود،(برابری در آغاز،آنگاه قابلیت) این نگرش تلفیقی با مرام فکری شکل گرفته در جامعه آمریکا نسبت به مسائل توزیع درآمد در سال های ۱۹۷۴ به بعد نزدیکی بیشتری دارد، یعنی این نگرش که آنهایی که تولید بیشتری دارند باید درآمد بیشتری داشته باشند، اما هیچ فردی نباید پایین تر از کمینه استاندارد مصرفی قرار گیرد.(ماسگریو،۱۳۷۲:۱۲۷) مثل فراهم کردن حداقل معیشت برای همه، توزیع شیر در بین همه مردم، آموزش های رایگان همگانی و... اینها مواردی است که کمینه استاندارد مصرفی را تامین می نماید. در مرحله بعدی می توان فضای رقابتی را بین عموم مردم گسترش داد تا هر فردی بر اساس تلاش و ذکاوتی که دارد در جامعه به کسب درآمد بپردازد. این معیار ترکیبی برای جوامع درحال توسعه و جهان سوم مناسب تر خواهد بود، چرا که در این جوامع تعداد زیادی از افراد در زیر خط فقر قرار دارند.
داستان عدالت(14): عدالت نسبت به خانواده
داستان عدالت(13):عقیل و آهن تفتیده
بی عدالتی و تورم(3)
بی عدالتی دو اثر دارد: ب- اثر گسترش diffusion effect
این مطلب روی دیگر سکه محدود نبودن بودجه می باشد. عدم محدودیت بودجه از نظر تورم جنبه تعدی ندارد، در حالی که اثر گسترش یا اشاعه جنبه تعدی دارد و از فرد به جامعه اشاعه می یابد. مثلا در کشور ما افزایش قیمت ها با افزایش قیمت بنزین تناسبی نداشت، در جریان افزایش قیمت، عده ای به انتقال اثر منفی افزایش قیمت بنزین به دگران رو آوردند. مثلا شرکتی که فروشنده نوعی ماشین آلات به اداره راهنمایی و رانندگی بود، برای جبران جریمه رانندگی، چندین برابر جریمه به قیمت ماشین آلات افزود، چون تمام حلقه های اقتصاد با هم پیوند ارگانیک دارند این انتقال از حلقه ای به حلقه دیگر گسترش می یابد. و یا مشاهده شده است که جزئی فروش ها به محض اشاعه شایعه افزایش درصدی ناچیز به حقوق کارمندان دولت، بلافاصله و قبل از افزایش حقوق، قیمت بسیاری از محصولات خود را افزایش داده اند. یعنی در یک اقتصاد سالم که در آن عدالت نسبی رعایت شده باشد، افراد افزایش واقعی و منطقی قیمت مواد اولیه یا واسطه را تحمل می کنند و به دگران انتقال نمی دهند، اما در نظام ناعادلانه بجای قبول و تحمل فشار کم ناشی از محدودیت بودجه و بالا رفتن بهای این گونه مواد، فشار آن را به دیگران منتقل می کنند و این شبکه متصل به هم تورم شدیدی ایجاد می کند(در اینجا نقش سازنده مالیات بر ارزش افزوده روشن می شود). حتی در جوامع منضبط اگر عرف، افزایش بهای کالاها را بی عدالتی تلقی کند، و ببیند کسی در فکر کنترل آن نیست سعی می کند تا فشار ناشی از این بی عدالتی را به دگران منتقل سازد. افزایش قیمت برخی کالاها از طریق حرکت افقی و عمودی به ترتیب بر روی کالاهای مکمل و جانشین اثر می نهد. و تورم فراگیر می شود.
ایرج توتونچیان، کتاب پول و بانکداری در اسلام و مقایسه آن با نظام سرمایه داری