برتری عدالت اجتماعی بر آزادی سیاسی در شعر پروین اعتصامی(1)

گرچه شـعر پـروین سراسـر آمیختـه بـه مسـائل سیاسـی و اشـاره هـای مسـتقیم و غیرمستقیم به سیاست و حکومت و زمامداران دولت اسـت، امـا سیاسـت در نظـر پروین، توسعه سیاسی و گسترش عدالت را مد نظر دارد. به این تعبیر می توان گفـت پروین برخلاف بسیاری از شاعران آزاداندیش هم عصر خویش، نه بـر «دموکراسـی لیبرال»ِ حوزه فعالیت های سیاسی و حزبی و گروهی، بلکه بـر «دموکراسـی رادیکـال» حوزه اجتماعی و اقتصادی تأکید می کند. بدین ترتیب مـی تـوان گفـت دموکراسـی مورد نظر نظریه پردازان لیبرال مکتب پلورالیسم نمود چندانی در شعر پروین نـدارد؛ برعکس، دموکراسی رادیکال اندیشمندان نوینی چون جان رالـز کـه عـدالت را بـر دموکراسی اکثریتی ترجیح می دهند، بازتاب بیشتری در شعر او پیدا مـی کنـد. در همین راستا، تأکید بسیار زیاد پروین بر رعایت عدالت از سوی حکومت به ویـژه در عرصه های اقتصادی و لزوم مبارزه با فقر و فساد مالی، شایسته توجه است.

پروین در اشعار سیاست محور خود- چه آنها که مستقیم خطاب به زمامداران حکومت و مقامات پایین رتبه تر آن است و چه آنها که به طـور غیرمسـتقیم از زبـان دیگران بر ستم و فقر و فساد مالی تأکید می کند- تیره بختی فقـرا را ناشـی از فسـاد حکومت می داند. این تأکید آشکار بر عدالت اجتماعی و به ویژه تشویق حکومـت و ثروتمندان به تلاش برای فقرزدایی و ایجاد برابری اقتصادی و پرهیز از آزادی هـای صرف سیاسی و دموکراسی لیبرال، تا اندازه زیادی ناشـی از تحـولات اجتمـاعی و سیاسی و اقتصادی زمان اوست(ادامه دارد).

دکتر حمید احمدی، 1388

شعر عدالت Poem of Justice

محمدرضا آرمان مهر جمعه 26 مهر‌ماه سال 1398 ساعت 12:45 ق.ظ

آرمان عدالت

آرمان عدالت