عدالت اجتماعى با آثار و نتایج شگفت فردى، اجتماعى و تکوینى همراه است که هیچ امرى چون آن از چنین پیامدهایى برخوردار نیست. با عدالت است که رحمت هاى الهى سرزمین ها را به وفور فرامی گیرد: «من عدل فى البلاد نشر الله علیه الرحمة»
(شرح غررالحکم، ج 5، ص 337)
هر که در سرزمین ها عدالت کند، خداوند رحمت را بر او پهن کند. به سبب عدالت برکت ها دو چندان مىشود: «بالعدل تتضاعف البرکات»(همان، ج 3، ص 205). سلوک به عدالت باعث اثرهاى تکوینى شده، رفاه و امنیت خلق را تأمین مىکند. چیزى مانند داد سرزمین ها را آباد نسازد:«ما عمرت البلدان بمثل العدل.» و به این ترتیب کار مردمان اصلاح مىشود: «العدل یصلح البریه.»(غررالحکم، ج 1، ص 29)
و امور خلایق به صلاح در مىآید:«بالعدل تصلح الرعیة»(همان، ص 292)
در نتیجه عدالت، مردم به بى نیازى مىرسند و فقر و نادارى از میانشان رخت مىبندد: «لو عدل فى الناس لاستغنوا.» و جامعه و مردمان و حکومت به امنیت و عزتى تمام دست مىیابند.
عالم جلیل القدر شیعه، ابن فتال نیشابورى که در سال 508 هجرى به شهادت رسیده است، در روایتی زیبا این حقیقت را بازگو کرده است. ذوالقرنین نبى(ع) پس از پایان بردن ساخت سدّ، به شهرى وارد مىشود که مردم آنجا را در رفاه و امنیت و عزت کامل مىبیند، علت را جویا مىشود و آنها ثمرات و نتایج عدالت را بازگو مىکنند، این ماجرا چنین است: همچنان که مىرفت به امتى عالم از قوم موسى رسید که به حق هدایت مىکردند و بر مبناى آن عدالت مىکردند پس چون آنها را دید، به ایشان فرمود: اى مردم مرا از وضع خود آگاه کنید که من تمام شرق و غرب و خشکى و دریا و پستى و بلندى و روشنایى و تاریکى زمین را پیمودهام و با جامعهاى مانند شما برخورد نکردهام. چرا گور مردههایتان بر در خانههایتان است؟ گفتند: براى اینکه مرگ را فراموش نکنیم و یادش را از دلهایمان بیرون نکنیم. فرمود: چرا خانههایتان در ندارد؟ گفتند: در میان ما مشکوک و دزد نیست و جز انسان هاى امین در میان ما کسى نیست. فرمود: چرا فرماندهانى ندارید؟ گفتند: ما به یکدیگر ستم روا نمىداریم. فرمود: چرا پادشاه ندارید؟گفتند: ما ثروت اندوزى نمىکنیم. فرمود: چرا بر یکدیگر برترى ندارید و متفاوت نیستید؟ گفتند: زیرا با یکدیگر مواسات و مهربانى مىنماییم. فرمود: چرا با یکدیگر اختلاف ندارید و نزاع نمىکنید؟ گفتند: به سبب نزدیکى و الفت قلبهایمان واصلاح میان یکدیگر. فرمود: چرا زیاده روى و کشتار میان شما نیست؟ گفتند: زیرا اراده خود را بر طبیعتمان و بردبارى را بر هوسهایمان چیره کردیم. فرمود: چرا وحدت کلمه دارید و بر راه مستقیم سیر مىکنید؟ گفتند: زیرا به یکدیگر دروغ نمىگوییم و نیرنگ نمىزنیم و پشت سر یکدیگر بدگویى نمىکنیم. فرمود: مرا خبر دهید که چرا میان شما نیازمند یافت نمىشود؟ گفتند: زیرا ما به طور مساوى تقسیم مىکنیم. فرمود: چرا بین شما انسان خشن و تندخوى وجود ندارد؟ گفتند: از افتادگى و فروتنى است. فرمود: چرا خداوند طولانىترین عمرها را به شما داده است؟ گفتند: چون به حق رفتار و به عدل حکم مىنماییم(روضة الواعظین، ص 478).
www.porsojoo.com و سیره نبوى، مصطفى دلشاد تهرانى(ج 2، ص 189-241) و محمدرضا آرمان مهر