رویکردی به تقسیمات عدالت

درباره تقسیمات عدالت نظرات زیادی وجود دارد. عدالت به یک اعتبار به عدالت الهی و غیرالهی تقسیم می شود، که هر یک از این دو قسم نیز خود تقسیمات دیگری می توانند داشته باشند.

1. عدالت الهی به سه قسم عدالت تکوینی، تشریعی و جزایی(کیفری) تقسیم می شود. عدالت تکوینی این است که خداوند به هر موجود به اندازه استحقاقش، وجود و استعداد بدهد. عدالت تشریعی آن است که خداوند با واسطه پیامبران و اوصیای خود، اسباب کمال انسانها در دنیا وآخرت را فراهم آورد، و آنها را به غیر مقدور امر نکند، و مایه سعادتشان را از آنها دریغ نکند، از این رو عدالت در سلسله علل احکام مندرج است. عدالت جزایی خداوند این است که به هرکس در برابر عمل خوبش پاداش دهد، و در برابر عمل بدش به کیفر رساند.

2. عدالت غیر الهی به دو دسته عدالت فردی و جمعی تقسیم میشود.

2.1. عدالت فردی به دو دسته عدالت فقهی و اخلاقی(حکمت عملی) تقسیم می شود. که عدالت فقهی توسط فقها از روایات معصومین استخراج می شود. ودرباره عدالت اخلاقی نیز اختلافات زیادی وجود دارد.

2. 2. عدالت جمعی به سه شکل عدالت اداری، اقتصادی و قضایی است. عدالت اداری به عدالت در اداره امور جامعه توجه دارد، و این که نباید در اداره جامعه بین افرادی که از کمالات و صفات و کرامات مشابه برخوردارند تبعیض وجود داشته باشد، بلکه با همه در امتیازاتی مثل بهره مندی از بیت المال مساوی برخورد شود. عدالت اقتصادی به معنای تحقق معیار عادلانه در توزیع منابع، درآمدها و ثروت جامعه. و در معنای خاص عدالت معاملاتی به این معنا است که در معاملاتی که در جامعه انجام می شود، مساوات تقریبی برقرار شود، مثل تناسب دستمزد با کار انجام شده در یک صنعت. و سرانجام عدالت قضایی به این معنا است که با توجه به تساوی حقوق انسانی افراد جامعه، در مقام داوری نباید به حق کسی تجاوز شود(موسوی گرگانی، ۱۳۷۶: ۲۷۰- ۲۷۴). البته این یک رویکرد است، و ممکن است فرد دیگری تقسیم دیگری ارائه نماید. به هر صورت هرچه تقسیم بندی موضوعی مثل عدالت انسجام بیشتری داشته باشد، مفیدتر و منظم تر مباحث پیگیری خواهد شد.

محمدرضا آرمان مهر

محمدرضا آرمان مهر سه‌شنبه 30 خرداد‌ماه سال 1391 ساعت 01:40 ق.ظ

آرمان عدالت

آرمان عدالت