آرمان عدالت

علمی- پژوهشی- اجتماعی- خبری

آرمان عدالت

علمی- پژوهشی- اجتماعی- خبری

عدالت در قرآن(4)

استقرار عدالت یکی از مهمترین اهداف انبیاء الهی: لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط و...(حدید: 25) همانا ما پیغمبران خود را با ادله و معجزات (به حق) فرستادیم و برایشان کتاب و میزان (عدل) نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند. و چون وجود جامعه‌ای عادل هم نیاز به قدرت معنوی دارد و هم قدرت مادی، در آیه فوق به هر دو قدرت اشاره شده است: «بینات و کتاب و میزان» هر یک قدرت و پشتوانه معنویی است برای استقرار عدل. و جمله « و انزلنا الحدید» که در دنباله آیه است اشاره به قدرت مادی می‌کند که متخلفان بدانند که هرگاه لجاجت و کارشکنی کنند با قدرت سرکوب می‌شوند. بنابراین هدف انبیاء آن است که چنان ایمان به خدا و معاد را در مردم زنده کنند و چنان اخلاق و طرز تفکر الهی را در تاروپود فرد و جامعه به وجود آورند که خود مردم، به عدالت بر خیزند و جامعه عدل تشکیل دهند. بنابراین استقرار عدالت اجتماعی یکی از مهمترین اهداف انبیاء است.

اهمیت عدالت در اسلام و جامعه اسلامی: اسلام مکتب عدل و اعتدال است. راه مستقیم است و امت اسلام که امت میانه و وسط است، نظام آن عادلانه است. اگر نماز دارد، زکوه هم دارد. اگر تولی و دوستی با اولیاء خدا را دارد، تبری و دوری از دشمنان را هم دارد. اگر از علم طرفداری می‌کند از عمل هم پیشتیبانی می‌کند و اگر فرمان به توکل به خدا را می‌دهد، دستور فعالیت و تلاش هم می‌دهد. اگر دستور بخشش را می‌دهد در اجراء حدود، فرمان به قاطعیت و اینکه رحم در شما اثر نکند را نیز دارد. و...بنابراین در جامعه‌ای که بر اساس دستورات اسلامی بنا شده است می‌بینیم که تمام پست‌های حساس برعهده افراد عادل است. اسلام اهمیت خاصی به عدالت داده و آن را در تاروپود جامعه و در مسائل حقوقی و اجتماعی و خانوادگی و اقتصادی شرط اساسی دانسته است. از دید پیشوایان معصوم ما نیز عدالت ضرورتی است که بقای جامعه منوط به آن است و بدون تحقق آن جامعه باقی نخواهد ماند. امام صادق (ع) از عدالت به عنوان یکی از مواردی که مردم واقعاً به آن محتاج هستند یاد می‌کند: ثلاثه اشیاء یحتاج الناس طراً الیها: الأمن و العدل و الخصب (تحف العقول: 334):سه چیز است که مردم واقعاً به آن نیاز دارند و برای آنها ضروری است: 1- امنیت 2- عدالت 3- وسعت و فراوانی. و نیز جرج جردقان علت اصلی پذیرش خلافت از سوی حضرت علی(ع) را در خطر بودن عدالت اجتماعی می‌نویسد(جرج جرداق، الامام علی (ع). صوت العداله الانسانیه. ج 1، ص 155). پیامبر عظیم الشان اسلام نیز در خصوص اهمیت عدالت می‌فرمایند:عدل لساعه خیر من عباده سبعین سنه قیام لیلها و صیام نهارها:یک ساعت عدالت از هفتاد سال عبادتی که روزهای آن روزه و شب های آن احیا داشته باشید بهتر است(جامع السعادت، جلد 2، ص 223).
عدالت در عبادت: در روایات بسیار سفارش است هرگاه آمادگی روحی برای یک سری عبادت‌های غیر واجب ندارید آن را به خود تحمیل نکنید(کافی، جلد 2، ص 86) و سعی کنید عبادت را با نشاط و هماهنگ با آمادگی قبلی انجام دهید. امام صادق(ع) می‌فرمایند: لاتکرهوا الی انفسکم العباده: عبادت را برخود تحمیل نکنید. و در حدیث دیگر چنین می‌خوانیم: لاتکرهوا عباده الله الی عبادالله: عبادت را بر بندگان خدا هم تحمیل نکنید.

عدالت در نگاه: حضرت علی (ع) به محمد بن ابی بکر که نماینده امام در مصر بود چنین می‌نویسد: در تمام ملاحظات و نگاهای خود مساوات را مراعات کن(نهج البلاغه، نامه 27، ص 383). این دقت و عدالت به خاطر آن است که افراد ضعیف در جامعه از لطف تو مأیوس نشوند و افراد مستکبر طمعی به ظلم و بی‌عدالتی تو نداشته باشند. و نیز در حدیثی آمده که: پیامبر که با مردم سخن می‌گفت نگاه های خود را عادلانه میان اصحاب تقسیم می‌کرد (وسائل الشیعه، جلد 8، ص 499).

عدالت در سخنگویی: و اذا قلتم فاعدلوا و لو کان ذاقربی(سوره انعام: آیه 152)...« و هرگاه سخنی گویید به عدالت گرایید و هر چند درباره خویشاوندان باشد و...» یعنی بر اساس عدل سخن گویید و به آن نیز وفادار باشید و پیامد سخن شما نیز کنش عادلانه باشد. همچنین در روایات و اخلاق اسلامی سفارش شده است که در گفتگوهای علمی اگر بحث از مدار عدالت و جستجوی حق خارج، و به جدال و کرسی نشاندن حرف خود کشید، فوراً از بحث کناره گیری ‌کنید، هرچند حق به جانب باشید.

محبوبه مفید کلانتری، حسین رشیدی نژاد، محمدرضا آرمان مهر

عدالت در قرآن Justice in Quran

محمدرضا آرمان مهر پنج‌شنبه 7 اسفند‌ماه سال 1393 ساعت 10:38 ب.ظ